Śliczna Panienka Jezusa zrodziła

Śliczna Panienka Jezusa zrodziła.
W stajni powiwszy, siankiem Go okryła.
[Oj, siano, siano, siano jak lilija,
na którym kładzie Jezusa Maryja.:]

Czemuż litości nie masz, Panno droga,
żeś w liche siano uwinęła Boga.
[Oj, siano, siano, siano – kwiecie drogi,
gdy się na tobie kładzie Bóg ubogi.:]

Dziwna na świecie stała się odmiana,
że nazarejski kwiat wrzucony do siana:
[Oj, siano, siano, co ci się zdarzyło,
że, będąc sianem, w kwiatek się zmieniło?:]

dodatkowe zwrotki ze śpiewnika

Lecz to dziwniejsza, że Pan ogniem bywszy,
w siano się ukrył, siana nie spaliwszy:
o, siano, siano, czemu nie gorejesz,
czemu przynajmniej Pana nie zagrzejesz?

Już to nie w cierniu ten kwiat lilijowy,
lecz z siana wyrósł przez grzech Adamowy:
o, siano, siano, o błogosławione,
na którym Jezus Dziecię jest złożone.

Szczęśliwa łąko, któraś temu sianu
stać się kazała za podściółkę Panu:
o, siano, siano, wszystek kwiat różany
przechodzisz dzisiaj, narcyz, tulipany.

Szczęśliwe ręce te zaprawdę były,
co dla Jezusa to siano kosiły:
o, siano, siano, godneżeż to było,
by się na tobie Bóstwo położyło.

Przeklął był ludzkie Bóg dla drzewa plemię,
leżąc na siane dziś pojednał ziemię:
o, siano, siano, gdy piastujesz Boga,
nam się przez ciebie w niebo ściele droga.

Nie tylko starzy kwapcie się do Pana,
ale i młodzi pospieszcie do siana.
O siano, siano! Tak sobie śpiewajcie.
Pana Jezusa siankiem nakrywajcie.

W ostatku i my pójdźmy też do Pana,
i po kolędzie nieśmy wiązkę siana.
[Oj siano, siano, przyjmij od nas Panie,
A nam za siano daj w niebie mieszkanie.:]

Joanna Szaflik, Sieradzkie. Melodia i tekst za Janina Stupska z Woźnik, Sieradzkie. Nagranie prywatne 2021.

Hejże Gospodarzu

Hejże Gospodarzu,
dumowy szafarzu
Nie bondź tak uospały
każ nam dać gorzały
[ Dobryj z alembika
I do nij piernika
Hej kolynda, kolynda :]

Hejże Gospodyni 
domowa mistrzyni
Każ upiyc kiełbaskę
i dać masła faskę
[A jeśliś nie sknyra
Daj i kopę syra
Hej kolynda, kolynda

Joanna Szaflik, Sieradzkie. Melodia i tekst za j. Spaleniak z Kaliskiego. Nagranie prywatne 2021.

Gdy Pun Jezu we dźwi puko

Gdy Pun Jezu we dźwi puko
Oj lelu, lelu we drzwi puko.

Matka Boska mu odmyko,
Oj lelu, lelu, mu odmyko.

Wnijdźże Jezu w moje progi,
Oj lelu, lelu w moje progi.

Chociaż dom mój jes ubogi,
Oj lelu, lelu jes ubogi.

A na dachu gołumb gruko,
Oj lelu, lelu gołumb gruko.

I wygrukoł bryłę złota,
Oj lelu, lelu bryłę złota.

A chłop uodnius do złotnika,
Oj lelu, lelu do złotnika.

Złotnik uloł dwa kielichy,
Oj lelu, lelu dwa kielichy.

A któż z ni-ich bydzie pijoł,
Oj lelu, lelu bydzie pijoł.

Sum Pun Jezus i Maryja,
Oj lelu, lelu i Maryja.

Joanna Szaflik, Sieradzkie. Melodia i tekst od Janiny Kosatki z Kliczkowa Małego.

Nowe Lato, Dobre Lato

Nowe Lato, Dobre Lato
Inszy czas nadchodzi
Z wesołością i z radością
Jezus nam się rodzi.
Wiawat, wiwat Jezusowi
Wiawat, wiwat boskiemu synowi
Wiwat an wieki!

Kur na dachu, w wielkim strachu
skrzydełkami wieje
Z wesołością i z radością
Do Jezusa pieje.
Wiwat, wiwat Jezusowi
Wiwat wiwat boskiemu synowi
Wiwat na wieki!

Panieneczka jak laleczka
Śliczna sie przebiera
Z wesołością i z radością
Jezusa powija.
Wiwat, wiwat Jezusowi
Wiwat wiwat boskiemu synowi
Wiwat na wieki!

Stanisława Latawiec, Michalina Mrozik, Janina Bieńko, Stefania Goląb, Dolny Śląśk, reemigrantki z byłej Jugosławii. „W domu Kidów” wyd. Fundacja Ważka.

Na góreczce zameczek

Na góreczce zameczek
na góreczce, liptum tirdum
dana, dana, zameczek, zameczek.

W tym zameczku ni ma nic
w tym zameczku, liptum tirdum
dana, dana, ni ma nic, ni ma nic.

Ino jedno paninka
ino jedno, liptum tirdum
dana, dana, paninka, paninka.

Wyglundała z okinka
wyglundała, liptum tirdum
dana, dana, z okinka, z okinka.

Miała matka córy trzy
miała matka, liptum tirdum
dana, dana, córy trzy, córy trzy.

Nie wiedziała jak który
nie wiedziała, liptum tirdum
dana, dana, jak który, jak który.

Pierwszyj było Barbara
pierwszy było, liptum tirdum
dana, dana, Barbara, Barbara.

Chłopcom buzi dawała
chłopcom buzi, liptum tirdum
dana, dana, dawała, dawała.

Drugi było Zofija
drugibyło, liptum tirdum
dana, dana, Zofija, Zofija.

Ładnie w tańcu wywija
ładnie w tańcu, liptum tirdum
dana, dana, wywija, wywija.

Trzeci było Dorota
trzeci było, liptum tirdum
dana, dana, Dorota, Dorota.

Miała wianek ze złota
miała wianek, liptum tirdum
dana, dana, ze złota, ze złota.

Joanna Gancarczyk, Joanna Skowrońska, Łęczyckie. Melodia i tekst ze wsi Rybitwy. Nagranie 2021.

Ostatki w Łęczyckim obchodzone były hucznie i tak jest do dziś dnia. Zwykle kolędowali po domach przebierańcy, komedianci, przebrani za Cygana, Niedźwiedzia, dziada i babę. Obecnie przebrania są bardzo różne. Kolędowane najlepiej robić z kapelą, ale można także śpiewać wesołe pieśni, jak powyżej. Zwykle robi się psikusy i żarty, oczekując w zamian alkoholu, placków lub drobnych pieniędzy.

Sioła jelinia

Sioła jelinia koriec siminia,
co nie wysioła na poły dała
na poły, na poły dała.

Kto mi wyorie dom połowiczke
na poły, na poły dom połowiczke.
Kto mi zasieje dom połowiczke
na poły, na poły dom połowiczke.
Kto mi wybierie dom połowiczke
na poły, na poły dom połowiczke.
Kto mi wysuszy dom połowiczke
na poły, na poły dom połowiczke.
Kto mi wymłóci dom połowiczke
na poły, na poły dom połowiczke.
Kto mi wtriepie dom połowiczke
na poły, na poły dom połowiczke.
Kto mi wycesze dom połowiczke
na poły, na poły dom połowiczke.
Kto mi wyprindzie dom połowiczke
na poły, na poły dom połowiczke.
Kto płótno zrobi na połowiczke
na poły, na poły dom połowiczke.
Płótno zrobi knop!

Zespoł Górali Czadeckich Dunawiec ze Zbylutowa, Dolny Śląsk.
Joanna Skowrońska, Marta Derejczyk i uczestnicy warsztatów Mały Kolberg we Wrocławiu.

Pieśń od Górali Czadeckich. Związana jest z przedchrześcijańskimi obrzędami wiosennymi, mającymi pobudzić siły przyrody, przywołać płodność i urodzaj ziemi. Pieśń wykonuje się podczas ostatków, tuż przed północą. Społeczność (cała wieś) tańczy (korowód) dookoła mężczyzny przebranego za jelenia, schowanego pod płachtą. Po ostatniej zwrotce wszyscy klaszczą (jedno klaśnięcie) i jeleń wyskakuje spod płachty. Według tradycji wszyscy w milczeniu rozchodzą się do domów.

W rajskim ogródku rosła lilija

W rajskim ogródku rosła lilija
A któż ją sadził? – Panna Marynia.
Jak sadziła, tak sadziła
Tak liliji podliwała
Panna Marynia.

I przyszedł do nij tatunio jeji
– Daj mi Maryniu kwatek z liliji.
– Nie dam, nie dam ni kwiateczka,
Bo mi uschnie lilijeczka
Ja ją sadziła
Boga prosiła.

I przyszła do nij mamunia jeji
– Daj mi Maryniu kwatek z liliji.
– Nie dam, nie dam ni kwiateczka,
Bo mi uschnie lilijeczka
Ja ją sadziła
Boga prosiła.

I przyszedł do nij braciszek jeji
– Daj mi Maryniu kwatek z liliji.
– Nie dam, nie dam ni kwiateczka,
Bo mi uschnie lilijeczka
Ja jo sadziła
Boga prosiła.

I przyszedł do nij najmilszy jeji
– Daj mi Maryniu kwatek z liliji.
– Zabierz, zabierz do kwiateczka,
Juz nie uschnie lilijeczka
Tobie sadziłam
Boga prosiłam.

Bronisława Chmielowska, Dolny Śląsk, Kresy. Nagrania terenowe Joanny Skowrońskiej.

Po nagabok

Po nagabok panie gospodarzu do ciebi
Prosił ci Pan Jezus na poradeńke do siebi
Obiecał ci sto kop żyta na polu
A dajże ci Boże, szczęścia i zdrowia
W Twoim domu!

Po nagabok pani gospodyni do ciebi
Prosił ci Pan Jezus na poradeńke do siebi
Obiecał ci sto kop pszenicy na pol’u
A dajże ci Boże, szczęścia i zdrowia
W Twoim domu!

Po nagabok panie gospodarzu do ciebi
Prosił ci Pan Jezus na poradeńke do siebi
Obiecał ci sto kop siana na łące
A dajże ci Boże, szczęścia i zdrowia
Twojej żonce!

Bronisława Chmielowska, Kresy, Dolny Śląsk. Nagranie prywatne 2014.
Pieśni Odzyskane, Dolny Śląsk. Pieśń od Bronisławy Chmielowskiej z Kresów przesiedlonej na Dolny Śląsk.

Kolędowanie / scenariusz

Scenariusz kolędniczy na bazie tradycyjnego kolędowania w Łęczyckim za: J. P. Dekowski, Z. Hauke, Folklor Ziemi Łęczyckiej, wyd. COMUK, Warszawa 1981. Kolędnicy dołożyli fragmenty o turoniu w 2020 r. Teksty i melodie zaczerpnięte od przesiedleńców z Kresów na Dolny Śląsk.

BABA
Witam was tu zgormadzeni,
dobrej wieści upragnieni.
Radość, radość niebywała
nowa światłość nam nastała!

ANIOŁ
Gloria, gloria in excelsis Deo!
A oto ja anioł boży, niechaj sie nikt nie trwozy,
bo dziś w miasteczku Betlejem
wesoła nowina,
bo Panna czysta porodziła Syna.

DIABEŁ
Ja wysłannik Belzebuba, będę kusił ród Jakuba
Już pół świata obleciałem, dziwne cuda tam widziałem,
rzeki płoną, mówią woły, tam gdzie miasto – dzis som doły,
ognim zieją stare góry, nad Betlejem czarne chmury.

WSZYSCY – śpiew na melodię Kłap kozuniu
Kłap turoniu do chaty, do chaty bo gospodarz bogaty
Kłap turoniu za piecyk, za piecyk czy tam nie ma dzieweczek
Kłap turoniu do portfela, do portfela zrobisz ze mnie milionera
Kłap turoniu do garnka, do garnka bo tam będzie niespodzianka

Tańcował turoń między diabłami, aż sie przewrócił do góry nogami.

Sabina, Kalina Skowrońskie, Dolny Śląsk. Na melodie z Kresów.

SCENKA cucenia turonia byla zazwyczaj improwizowana. Podsuwano mu ciastka, cukierki, zwykle za trzecim razem wstawał.

WSZYSCY
Idź turoniu do domu, do domu nie zawadzaj nikomu
bo ci babka wypiła kwas, wypiła kwas idź turoniu bo już czas.

BABA
Zacny gospodarzu, domowy szafarzu
Mówią żeś bogaty, dej nam dwa dukaty,
Abo kiełbasy dwą pęta, bo już ida święta.

WSZYSCY
Za kolędę dziękujemy,
zdrowia szczęścia winszujemy
i będziemy rozgłaszali dobrzy ludzie dużo dali!

Sabina, Kalina Skowrońskie, Dolny Śląsk.

Węcej o kolędowaniu przeczytasz tutaj.

A śpisz Bartek, Szymek, Walek

A śpisz Bartek, Szymek, Wojtek, Maciek, Walek, Kuba i ty Stachu?
 Odezwij się przecie który z was, bo umrę od wielkiego strachu.
 Ono coś takiego, jak słońce jasnego, Świeci na niebie.

Gwałtu! gwałtu! niebo gore, czy się pono świat zajął bratkowie,
 - Przebóg wstańce, a czem prędzej uciekajcie, bo idzie o zdrowie:
 - Jeśli nie wstaniecie, wszyscy poginiecie, precz do jednego.

Obyżeś spał! Czego wrzeszczysz? Czy cię pono niefortuna łupi? Śpisz a gadasz, marzy ci się lada Judasz, a ty bajesz głupi: Że się coś zjawiło, znać ci przyśniło, żeś widział słońce.

Oj nie spięć ja mój Wojtalu, ani ci też lada czego prawię, Już to chwila, jak nie przez sen światłość widzę, lecz na sczerym jawie: Słyszę i śpiewanie i prześliczne granie, hen za góreczką.

Wszak słyszycie, dlaczego się ci Janieli radują na niebie, Że Mesyasz przyszedł na świat, więc nam w tejże wesołości siebie, każą naśladować, do szopy wędrować, przywitać Pana.

Cały tekst gwarą: Kantyczki. Kolędy i pastorałki w czasie Świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane z dodatkiem pieśni przygodnych w ciągu roku używanych, Mikołów – Warszawa 1904.

Kożuch, Łódź. Wariant z Łećzyckiego. Nagranie prywatne 2018. Kopiowanie i udostępnianie poza stroną zabronione.