Iszła Hanusia

Iszla Hanusia krajem Dunaju, ja za nią

Hejże ja za nią, za Hanusieńką kochaną

Na Hanusieńce śliczna chusteczka, kto jej dał

Hejże ja jej dał, bom się w niej wiernie zakochał

Na Hanusieńce śliczne korali, kto jej dał

Hejże ja jej dał, bom się w niej wiernie zakochał

Na Hanusieńce śliczna bluzeczka, kto jej dał

Hejże ja jej dał, bom się w niej wiernie zakochał

Na Hanusieńce śliczny gorsecik, kto jej dał

Hejże ja jej dał, bom się w niej wiernie zakochał

Na Hanusieńce śliczny fartuszek, kto jej dał

Hejże ja jej dał, bom się w niej wiernie zakochał

Na Hanusieńce śliczne buciki, kto jej dał

Hejże ja jej dał, bom się w niej wiernie zakochał

Kolęda dunajowa, łącząca funkcję składania życzeń: zdrowia i szczęścia, z funkcją zalotów. Jest to przedłużenie szczodraków i podłazów. Kolędować moga chłopcy dziewczynom, jak i dziewczęta chłopcom. Kolędy do panny czy kawalera śpiewano podczas zimy w południowo – wschodnich regionach Polski. Natomiast na północnym wschodzie śpiewa się je na wiosnę. „Poetyka kolędy życzącej tkwi korzeniami w starej symbolice, stąd uderzająca wielowymiarowość i pojemność znaczenia motywów: złoto jest oznaką bogactwa i zarazem niezniszczalnego sacrum życia; jabłko jest owocem jabłoni i wyrazem miłości gotowej do oddania się drugiemu człowiekowi; chłopca do dziewczyny koń niesie w znaczeniu zbliżenia się w przestrzeni fizycznej, jak i żywego rwącego pragnienia. (…)Wielka woda – dunaj jest żywiołem symbolizującym w kulturze ludowej potencjalność, początek, i koniec wszystkiego, siłą dającą życie, regenerującą i oczyszczającą. Od nazwy dunaj – wielkiej, żywej wody – kolędowanie w okolicach Biłgoraja nazywa się dunajowaniem, za piesni dunajowymi”. J. Bartmiński, Kolędowanie na Lubelszczyznie, PTL 1986.

Bronisława Chmielowska, Dolny Śląsk, Kresy. „Stare pieśni” wyd. Fundacja Ważka.
Pieśni Odzyskane, Dolny Śląsk. Z koncertu na 25. lecie RCKL.

Oracje kolędnicze / szczodraki

Szczodraki bądź podłazy znane głównie na wschodzie Polski oraz wśród przesiedleńców z Kresów na ziemie zachodnie. Czas szczodrowania bądź podłazów zależny był od ragionu i mógł odbywać się: w Wigilię Bożego Narodzenia, na Świętego Szczepana, w Nowy Rok, w Trzech Króli. Szczodrowały zwykle dzieci, zależnie od regionu, chłopcy (zwykle na Nowy Rok) bądź dziewczynki (na Trzech Króli). Dzieci miały określony porządek oracji i pieśni. Formą wynagrodzenia były szczodraki, czyli specjalnie wypiekane pieczywo (rogaliki, rogaty chleb, bałabuszki) lub pierogi, czy drobne pieniądze. Kiedy gospodarze obdarowali szczodrze – oracje wychwalały ich, kiedy nie dano nic – skandowano im złorzeczenia.

Oracja od Stanisławy Latawiec, Dolny Śląsk, reemigrantka z b. Jugosławii.

Szczodraczki, kołaczki, powiadali nam
Jak nie dacie szczodraczków, kołaczków, dajcie chleba krom
Zapłaci wam Pan Bóg z nieba i ten święty Jon (Jan)
A która gospodyni szczodraków nie piekła, to pojedzie na kociubie do piekła!

Stanisława Latawiec, Dolny Śląsk, Jugosławia. „W domu Kidów” wyd. Fundacja Ważka.

Felicja Włodarczyk, Kijany, Lubelszczyzna za „Kolędowanie na Lubelszczyznie”, wyd. PTL 1986.

Szczodraki kołaki powiadamy wam!
Szczodra Pani, dobra Pani dajcie że i nam!
Jak nie dacie szczodraka, kołaka, dajcie chleba glin.
Zapłaci wam Pan Jezus za ten dobry dzień!

Joanna Skowrońska, Dolny Śląsk. Nagranie 2021.

Szczodraki z Ulowa za „Kolędowanie na Lubelszczyznie”, wyd. PTL 1986.

Młoda pszczółka słodycz czuje
a ja wam gospodyni powinszuje:
żebyście sto lat żyli, a po śmierci w niebie byli!

Na szczęście, na zdrowie
ze Świętym Szczepanem!
Niech wam pan Bóg daje
A wasza stodółka
ze zbożem zostaje.

Ach witaj, witaj Jezu nasz!
Juz po szczodrakach chodzić czas!
Tegośmy roczek czekali
Byście szczodraków dawali!

Sabina, Joanna Skowrońskie, Dolny Śląsk. Nagranie 2021.

Na zdrowie, na Nowy Rok
Żeby wam się wiodło
Przybywało coraz jedno
Pszenica, jarzyna
I na piecu dzieci kupica.
Nie dajcie nam długo stać
Bo wam będziem strzeche rwać.
Będziem ogień palić
Będziem nogi grzać!

Na szczęście, na zdrowie, na ten Nowy Rok!
Żeby wam się rodziła pszenica i groch!
W każdym kątku po dziesiątku
A w stajence po cielątku, po źrebiątku
A wy byście długo żyli
Kiełbaskami płot grodzili
Kapeluszami wódkę pili
A po śmierci w niebie byli!

Nie dali, nie dali, żeby im kury wyzdychali!

Sabina Skowrońska, Dolny Śląsk. Nagranie 2021.

Wiwat, wiwat już idziemy, za kolędę dziękujemy!
I będziemy rozgłaszali, dobrzy ludzie dużo dali!
I będziemy rozgłaszali, że tu skąpcy nic nie dali!

Sabina, Kalina Skowrońskie, Dolny Śląsk. Nagranie 2021.